زیَدی جاف و به شه سه ره کییه کانیان

زیَدی جاف و به شه  سه ره کییه کانیان

عیَلی گه وره ی جاف به  گشت تیره  و هؤزه کانییه وه  له  چه ندین شویَن و جیَگای به رین و جیاجیای کوردستانی باشوور و رِؤژهه لآتدا (کوردستانی عیَراق و ئیَران) نیشته جیَن.

 سه باره ت به  شویَنی یه که م ده لَیَین، زؤربه ی ئه م عیَله  ئه مرِؤ له  پاریَزگاکانی سلیَمانی و که رکووک و دیاله دا ده ژین و، هه ردوو ناوه ندی قه زای که لار و هه لَه بجه  به  شار و مه لَبه ندی سه ره کیی جاف و شویَنی نیشته جیَبوونی سه ره کیی به گزاده کانیان ده ژمیَردریَن.

 بوونی جاف به  شیَوه یه کی چرِوپرِ له  ده ڤه ره ی شاره زووردا به ده رده که ویَت، دوو تیره شیان به ناوی ته لان و سمایل عوزیَری له  ناوچه ی دؤکان و سورداشدان، جافه  ره شکه ش به زوَری له  ناوچه ی پشده ردان له  باکووری سلیَمانیدا.

 هه روه ها ژماره یه کی به رچاو له  تیره ی گلآلَی له  شاری هه ولیَر و گونده کانی ده وروبه ریدا ده ژین. ئه مه  ویَرِای ئه وه س که  چه ندین تیره ی دیکه ی جاف وه ک: تایشه یی و قادر میروه یسی و بیَویانی و.... له  سنووری قه زای خانه قی، پاریَزگای دیاله  له  رِؤژهه لآتی رووباری سیرواندا ده ژین . هه میسان ده ظه ری به رینی گه رمیان به  گشت شویَنه  جیاجیاکانییه وه  ده یان هه زار جاف له خؤ ده گریَت.

له  کوردستانی ئیَرانیشدا، رؤلَه کانی عیَلی جاف له  هه ردوو پاریَزگای کرماشان و کوردستاندا به  گشتی نیشته جیَن و ده توانین شویَنی نیشته جیَبوونیان به م شیَوه یه  دیاری بکه ین:

 قه سری شیرین، سه رپیَلَی زه هاو هه تا سنووری رووباری سیروان و، دؤلَی عه لی عاسی تا سنووری عه شره تی سنجاوی له  باکوور و رؤژهه لآتی شاری کرماشاندا، هه روه ها روانسه ر و جوانرِؤ (جوانرِؤ مه لَبه ندی ره سه ن و دیَرینی گشت جافه ) .

 دیسان زیَد و شویَنی جاف دریَژ ده بنه وه  تا ده گه نه  ناوچه کانی درِؤلَه  و مه رِه خیَلَ و شمشیَر و پاوه  و ده وروبه ری نه وسود . له  رووی شویَنی جوگرافییه وه  ده توانین عیَلی جاف بکه ین به  سیَ به شی سه ره کییه وه :

1- جافی مورادی له  عیَراق. 2- جافی جوانرِؤ له  ئیَران. 3- جافی گؤران له  ئیَران (ئه م به شه  ئه و جافانه ش ده گریَته وه  که  له  که ناری رِؤژهه لآتی رووباری سیرواندا له  سنووری خانه قیدا ده ژین).

ژماره ی عیَلی جاف به  گشتی (واته  له  عیَراق و ئیَراندا) ده گاته  پتر له  دوو ملیؤن که س به پیَی سه رژمیَریگه لیَکی نافه رمی، به م پیَیه  جاف به  گه وره ترین عیَلی کورد ده ژمیَردریَت(( له  رِووی ژماره  و شویَنه وه )).

دیارترین عه شره ت و تیره کانی جافی مورادی له  عیَراقدا ئه مانه ن:

میکایلَی، شاتری، ورده شاتری، رؤغزایی، ته رخانی، باشکی،جنگنی، هارونی، گلآلَی، سه دانی، که مالَه یی، بیَداخی، نه ورؤلَی، یه زدان به خشی، وه لَی، نه ژویَنی، مه سؤیی، مامؤیی، شیَخ سمایلی، سؤفی وه ن، تاوگؤزی، میراولی، پشتمالَه ، عه مه لَه ، عیسالی، بیَسه ری، ته لان، یه سوجانی، چوچانی، قه ویله یی، تیله کؤ، سمایل عوزیَری، جافه  ره شکه ...

عه شره ت وتیره کانی جافی کوردستانی  ئیرانیش (( جوانرِوَیی و گؤران ))  به گشتی ئه مانه ن: رؤستم به گی، وه کیلی، قوبادی، باوه جانی، ئیَناخی، ئیمامی، ساتیاری، شمشیَری، کلآشی، زه ردؤیی، کؤکؤیی، کویَره کی، وه لَه  به گی، قادر میروه یسی، کویک نیرجی، عه لی یاخه یی، به بلی، دؤرؤیی، ده له زیری، ده رویَشی، قه لَخانجک، کوره ک کج، نیریَژی، ئه لیاسی، سؤفی، کاکه  ره شى، گاخؤری، کشتی، یه سویار ئه حمه دی، دارخؤر، گاوری، ئه لیاره کی، بیَویانی، قوجالی، عالی، کوزه ره یی، بازانی، جوخه یی، هاوری، سه یالی..