جوانرود در فرهمگ لغت دهخدا

جوانرود. [ ج َ ] (اِخ ) یکی از دهستان های بخش پاوه ٔ شهرستان سنندج واقع در جنوب بخش پاوه است . آب قراء دهستان اکثر از چشمه ها و زه آب دره و رودخانه های دهستان تأمین شده عموماً شیرین هستند. در این دهستان چهاررشته کوه وجود دارد: 1 - سلسله کوه شاهو، مرتفعترین کوه منطقه ٔ کرمانشاه و در شمال خاوری دهستان و بلندترین قله ٔ آن 3370 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. 2 - رشته ٔ دوم از کوه شاهو در حدود باختر شمشیر منشعب شده برودخانه ٔ سیروان منتهی میشود، ابتدای آن بکوه آتشگاه یا آتشکده معروف است ، قسمت وسط کوه گزن و انتهای آن کوه زردوئی نامیده میشود. ارتفاع قله ٔ آتشگاه 2462، کوه گزن 2389 و زردوئی 2153 متر است . 3 - رشته ٔ سوم از باختر قلعه گاه شروع شده بتدریج به ارتفاع آن افزوده میشود، بین رودخانه ٔ مره خیل و رودخانه ٔ لیله محل تلاقی رودخانه ٔ لیله برودخانه ٔ سیروان ادامه دارد و بلندترین قله ٔ آن در شمال آبادی کلاش بنام ماکوهان 2615 متر ارتفاع دارد. این کوه بعد از شاهو بلندترین کوه دهستان و دامنه های آن مستور از جنگل و مسلط بدهستان جوانرود است و انتهای خاوری آن درک و بیزل نامیده میشود. 4 - رشته ٔ چهارم در جنوب و موازی رودخانه ٔلیله واقع شده هیصر و سرابند یا صحرابند نامیده میشود. ارتفاع قله ٔ هیصر 2171 متر است . دامنه و دره های شمالی این کوه نیز مشجر و دارای جنگلهای بلوط سقز و غیره است . عبور از این کوهها بواسطه ٔ شیب زیاد و اشجار بسیار مشکل است . مهمترین رودخانه ٔ این دهستان رودخانه ٔ لیله و مره خیل و از آثار ابنیه ٔ قدیم قلعه ٔ خرابه ٔ گبری روی قله ٔ کوه آبادی روان زردوئی ، قلعه ٔ خرابه ٔ مشهور به پاسگه در شمال باختری آبادی شمشیر، قلعه خرابه ٔ سید احمدبیک در خاور مزیدی روی تپه ، قلعه ٔ خرابه ٔ مشهور به چنگیزخان در شمال قلعه ٔ جوانرود روی تپه ، قلعه ٔ خرابه ٔ قره قلعه در شمال خاوری آبادی قوری قلعه ...، قلعه ٔ خرابه ٔ سمبور و آن در شمال خاور آبادی منصورآقائی ، غار کاوک در جوانرود از نقاط قابل ملاحظه ٔ جوانرود است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 5).