کرمانشاه

استان کرمانشاه با وسعت 24361 کیلومتر مربع در میانه ضلع غربی کشور قرار گرفته است که از شمال به استان کردستان ، از جنوب به استانهای لرستان و ایلام ، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق محدود شده است و با این کشور 330 کیلومتر مرز مشترک دارداستان کرمانشاه دارای 12 شهرستان ( کرمانشاه ، اسلام آباد غرب ، پاوه ، جوانرود ، سنقر، سرپل ذهاب

کنگاور ، گیلانغرب ، هرسین و روانسر ) 24 بخش ، 20 شهر و 83 دهستان می باشدشهر کرمانشاه دارای اقلیم معتدل کوهستانی است ، اما استان کرمانشاه از ویژگیهای اقلیمی استثنایی برخودار است ، زیرا آب و هوای گرمسیری تا معتدل و سردسیر در این استان وجود دارد . ارتفاع متوسط استان 1200 متر از سطح دریاست و معدل میزان بارندگی در استان را می توان 500 - 400 میلیمتر در نظر گرفت کاوش و کشفیات در مناطق و محوطه های باستانی استان از جمله تپه گنج دره ، تپه سراب  وجود نخستین پایگاه های استقرار و سکونت بشری را در این منطقه ثابت کرده است و نشان داده که شرایط اقلیمی خاص و خاک مساعد و آب بالنسبه فراوان این منطقه از خاک ایران ، سبب جلب و جذب گروه های انسانی به این منطقه شده است.

قدر مسلم کرمانشاه در دوران هخامنشی (330 تا 550 هـ.ق ) و سپس در ادوار بعد به ویژه در دوران ساسانی از مراکز مهم قدرت بوده که سنگ نبشته و سنگ نگاره های بیستون و اثر ساسانی طاق بستان در جوار شهر کرمانشاه بهترین شاهد این مدعاست بر اساس روایات دوران اسلامی بنای شهر کرمانشاه کنونی به دست بهرام شاه ساسانی انجام گرفت زبان محلی عمده ساکنان استان را کردی تشکیل میدهد که یکی از شاخه ها و گویش های زبانهای ایرانی است در استان کرمانشاه بیش از 180 اثر تاریخی وجود دارد که برخی از مهم ترین آنها ذیلا اشاره می شود: 

نقش آنوبانی در سرپل ذهاب
نقش برجسته اشکانی در سرپل ذهاب
دخمه ای از دوران مادها در سرپل ذهاب
تصویری از سنگ نبشته به خط میخی بابلی در سرپل ذهاب
قلعه شیان - شاهین در سرپل ذهاب
تاق گرا ، پاتاق در سرپل ذهاب
چهار قاپو در قصر شیرین
کاخ ساسانی در قصر شیرین
نقش دخمه اول و دوم و مرد مادی در حال نیایش در روستای ده نو هرسین
نقش دخمه سوم در ده نو هرسین
تخت شیرین در هرسین
قلعه در هرسین
دخمه بزرگ در بند صحنه
کتیبه و نقش سوار نقره شده بر تخته سنگ بزرگ ، در بند صحنه
کوه بهستان ، بیستون
نقوش و کتیبه داریوش ، کتیبه بیستون
مجسمه هرکول به همراه کتیبه‌ای به خط یونان قدیم در دامنه کوه بیستون
نقش برجسته میتریدات دوم اشکانی بر کوه بیستون
نقش برجسته و دلگش اشکانی بر کوه بیستون
فراتاش ، فرهاد تراش ، فرهاد تاش ، تخت فرهاد بر سینه کوه بیستون
کتیبه‌های اسلامی بیستون
نقش برجسته اردشیر دوم ، اهورامزدا و مهر طاق‌بستان ، کرمانشاه
نقش برجسته شاپور دوم و سوم در طاق‌ کوچک بستان ، کرمانشاه
نقش برجسته خسرو دوم و اسب معروفش شبدیز ، طاقبستان
نقش شکارگاه گراز بر بدنه سمت چپ و شکارگاه گوزن بر بدنه سمت راست طاقبستان
نقش محمدعلی میرزای دولتشاهی و فرزندانش به اتفاق آغا غنی خرابکار در طاقبستان
پل کهنه دوره صفوی بر رودخانه قره‌سو در مدخل کرمانشاه
تکیه بیگربیگی در کرمانشاه
معبد آناهیتا در کنگاور
قبور صخره‌ای اشکانی در شرق بنای ناهید کنگاور

 ویژگیهای فرهنگی:

استان کرمانشاه از مناطق کرد نشین سرزمین ایران است.زبان کردی از خویشاوندان نسبی زبان فارسی است و مشابهت های فراوانی با قواعد دستوری و دیگر خصوصیات با زبان فارسی دارد.زبان کردی گویش های متفاوتی دارد که از مهم ترین آنها می توان به گویش های کلهری،اورامی،سورانی،(جافی)،لکی و گویش فارسی اشاره کرد.اهالی قصر شیرین ،سرپل ذهاب،صحنه،دینورو بخشی از مردم کرمانشاه به گویش کلهری تکلم می کنند.دو ایل بزرگ لهونی در منطقه اورامان جنوبی در کرمانشاه به گویش کلهری تکلم می کنند.دو ایل بزرگ لهونی در منطقه اورامان جنوبی در کرمانشاه و طوایف اورامان زراب و اورامان تخت در حوالی استان کردستان و بخشی از مردم سرپل ذهاب و دینور به گویش اورامی تکلم می کنند.

گویش سورانی(جافی)به جوانرود و به برخی از مهاجرین سرپل ذهاب و جگیران و بخش روانسر اختصاص دارد.اهالی هرسین و طوایف واقع در مسیر مرز بین اکراد کلهر و زنگنه و لرستان به گویش لکی تکلم می کنند و لهجه فارسی کرمانشاهی نیز خاص شهرستان کرمانشاه است.فارسی کرمانشاهی از لحاظ ضرب المثل و ترانه بسیار غنی است.

نژاد مردم ساکن کرمانشاه در استان کرمانشاه آریائی است و به لحاظ مذهبی ،بیشترین طوایف و ایلات ساکن در استان مسلمان و شافعی مذهب هستند.برخی از طوایف و ایلات مانند خانداران اردلان ،کلهر و سنجابی پیرو مذهب تشیع هستند. عده ای از مردم استان نیز که به گوران ها معروف اند پیرو اهل حق می باشند.گروههای علی اللهی ،یزیدی،صارمی،شبک و بجوران ها در استان زندگی می کنند و تعدادی از آنها پیش از اسلام خود را حفظ کرده اند.

موقعیت جغرافیایی:

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان

استان کرمانشاه با حدود 24434کلیو متر مربع وسعت در میانه ضلع غربی کشور ، بین 33درجه و 36 دقیقه تا 35 درجه و 15 دقیقه عرض شماللی و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 30 دقیقه طولشرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است . این استان از شمال به استان کردستان ، از جنوب به استان های لرستان و ایلام ، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق محدود شده است.

استان کرمانشاه در سال 1375دارای 11 شهرستان ، 19 شهر ،24 بخش ،83 دهستان و 2793 آبادی دارای سکنه بوده است . شهر کرمانشاه مرکز شهرستان و استان کرمانشاه است . شهرستانهای استان کرمانشاه عبارتند از :اسلام آباد غرب ، پاوه ،جوانرود ، سرپل ذهاب ، سنقر، صحنه، قصر شیرین، کرمانشاه ، کنگاور ، گیلان غرب و هرسین.

جغرافیایی طبیعی و اقلیم استان

استان کرمانشاه ناحیه ای کوهستانی است که ما بین فلات ایران و جلگه بین ا لنهرین قرار گرفته است و سراسر آن را قلل و ارتفاعات سلسله جبال زاگرس پوشانیده است . سلسله جبال زاگرس در محدوده این استان به صورت مجموعه ای از رشته کوهای موازی پدیدار گشته که دشتهای مرتفع کوهستانی در بینابین آنها شکل گرفته و بستر گذر گاه های مهم زاگرس را به وجود آورده است .

استان کرمانشاه در معرض جبهه های مرطوب مدیترانه ای قرار دارد که در برخورد با ارتفاعات زاگرس ، موجبات ریزش برف و باران را فراهم می سازد . در استان کرمانشاه چهار اقلیم متفاوت قابل تشخیص است :

اول" زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک" که شهرستانهای قصرشیرین ، سر پل ذهاب و دهستان ازگله در جنوب غربی شهرستان جوانرود را شامل می شود .

دوم " زمستان و تابستان خنک "که شهرستانهای پاوه و جوانرود (بجز دهستان ازگله)و بخش کرند از توابع شهرستان اسلام آباد غرب را در بر می گیرد .

سوم اقلیم " نیمه خشک و استپی گرم " که شهرستانهای کنگاور ، صحنه و هرسین را شامل میشود . به طور کلی استان کرمانشاه ازنظر آب و هوایی به دو منطقه گرمسیر

(غرب) و سردسیر در سایر نواحی تقسیم میشود.

بادهای مهم استان کرمانشاه عبارتند از :

"بادهای غربی "که روبت نسبی اقیانوس اطلس و مدیترانه را منتقل میکنند که موجب بارندگی می گردند و جریان آن معمولا در زمستان وبهاربیشتر است."بادهای شمال "که در فصل تابستان می وزند و در اعتدال آب و هوای بخشی از استان و کاهش گرمای آن موثرند و"بادهای سام یا سموم" که تنها در منطقه نوار مرزی می وزند و هوای آن را در تابستانها بسیار گرم و غیر قابل تحمل می سازند و زیانهای بسیاری به بار می آورد.

محیط طبیعی
موقعیت و وسعت ، ناهمواری ها ، آب و هوا ، منابع آب

 پیشینه تاریخی

 جغرافیای انسانیجمعیت ، نژاد ، زبان و گویش ، مذهب

تقسیمات اداری و سیاسی
 کنگاور ، صحنه ، سنقرکلیائی ، هرسین ، کرمانشاه ، اسلام آبادغرب ، گیلانغرب ، سرپل ذهاب ، قصرشیرین ، پاوه ، جوانرود ، دالاهو ، روانسر

 منابع اقتصادی

فرهنگ عامه

آداب و رسوم
 جشن ها و اعیاد ، عید نوروز ، چادر زدن دراویش ، خابازی ، جشن‌های مذهبی ، عیدقربان ، عید روز تولد پیامبر ، عید روز تولد علی ( ع ) ، ازدواج ، مراسم مرگ و عزاداری ، ادبیات شفاهی ، موسیقی ، گاهشماری ، پوشاک ، خوراک ، سوغات ، هنرهای سنتی ، گلیم بافی ، موج بافی ، پرده بافی ، جاجیم بافی ، قالی بافی ، نمد مالی ، گیوه کشی ، چیغ بافی ، قلمزنی ، ابزارهای فلزی

 آثار تاریخی

مساجد
 مسجد عبدالله بن عمر ، مسجد جامع پاوه ، مسجد عماد الدوله ، ‌مسجد جامع کرمانشاه ، مسجد دولتشاه ، مسجد شاهزاده ، مسجد حاج شهباز خان 

مقابر امامزاده ها
  بقعه مالک ، کوسه هجیج ، مقبره حمزه قاری ، مقبره احمد بن اسحاق ، مقبره ابودجانه ، مقبره بابایادگار ، بقعه سید فاطمه ، مقبره فاضل تونی ، سر قبر آقا ، امامزاده ابراهیم کنگاور ، امامزاده سید جمال‌الدین ، امامزاده باقر گودین امامزاده دده‌بکتر ، امامزاده شیرخان

تکایا و حسینیه ها
 تکیه معاون الملک ، تکیه بیگلربیگی ، حسینیه امام جمعه

بافت و خانه های تاریخی خانه معین‌الملک ، خانه خواجه باروخ ، خانه صمدی ، خانه خدیوی
حمام ها
 حمام حسن خان کنگاور ، حمام قلعه ، حمام حاج اصغرخان کنگاور ، حمام حاج شهباز خان ، حمام حسن خان کرمانشاهی ، حمام سید نور 

پل ها
 پل خسرو ( بیستون ) ، پل بیستون ، پل قوزیوند ، پل میان راهان ، پل نوژی وران ، پل کوچه ، پل کهنه بیستون ، پل ماهیدشت

کاروانسراها کاروانسرا ایلخانی بیستون ، کاروانسرا صفوی بیستون ، کاروانسرا ماهیدشت ، کاروانسرای قصر شیرین

قلاع
قلعه یزدگرد ، قلعه گه ، قلعه شاهین ، قلعه مریم ، قلعه سرخه دیزه ، قلعه سرماج

بناهای حکومتی کاخ خسرو ، بنای ساسانی بیستون

بناهای یادمانی
 تاق گرا

نیایشگاه ها معبد آناهیتا ، آتشکده چهار قاپی ، نیایشگاه مادی بیستون

گوردخمه ها
 گوردخمه اسحاق وند ، گوردخمه شمس آباد ، گوردخمه های دربند صحنه ، گوردخمه برناج ، گوردخمه دکان داوود ، گوردخمه دیره ، گوردخمه روانسر ، گوردخمه سان رستم ، گوردخمه برد عاشقان

نقش برجسته ها

  نقش برجسته آنوبانی‌نی ، نقش برجسته کتیبه دار ، نقش برجسته دیگری از لولوبی ها ، نقش برجسته و کتیبه داریوش یکم ، نقش برجسته هرکول ، نقش برجسته مهرداد دوم ، نقش برجسته گودرز ، نقش برجسته بلاش ، نقش برجسته گودرز شاه ، طاق بستان ، فرهاد تراش ، نقش برجسته محمد علی میرزا

 محوطه های باستان شناختی

 غار مرخرل ، غار شکارچیان ، غار مردودر ، غار مرآفتاب، پناهگاه سنگی ورواسی ، تپه آسیاب ، تپه سراب ، تپه گنج دره ، تپه گودین ، چغاگاوانه ، هرسین

جاذبه های طبیعی

پوشش گیاهی و جنگل ها ، پارک جنگلی طاق بستان ، منطقه ریجاب و بان زرده

تالاب ها
 تالاب هشیلان

سراب ها 
 سراب نیلوفر ، سراب بیستون ، سراب هرسین ، سراب قنبر ، سراب دربند و صحنه ، سراب خضر زند ، سراب یاوری ، سراب سنقر ، سراب روانسر

 موزه ها و مراکز فرهنگی دیگر
موزه مردم شناسی کرمانشاه ، موزه تاریخ طبیعی ، موزه شهرداری کرمانشاه ، موزه دفاع مقدس

 صنایع دستی و سوغاتی ها

استان کرمانشاه دارای صنایع دستی و مهم و مشهوری است که از جمله می توان به گیوه بافی، پرده بافی، قلم زنی بر روی مس با استفاده از طرحهای متنوع موح باقی و قالی بافی اشاره کرد. شیرینی های محلی استان عباتند از نان برنجی، نان شکری از جمله سوغات هایی مورد توجه توریست های خارجی است.